Konferencję rozpoczęło wystąpienie Pawła Borysa, Prezesa Polskiego Funduszu Rozwoju, który podsumował zmiany w systemie emerytalnym z ostatnich lat. Zaakcentował, że najważniejsze są jasne, czytelne, zróżnicowane rozwiązania dla Polaków.
Podkreślił
cel zmian, jakim jest zapewnienie jak najlepszego zabezpieczenia Polaków na
jesień życia. Ich głównym założeniem była złota zasada inwestowania, tj.
dywersyfikacja rozwiązań. PPK są bardzo atrakcyjną formą gromadzenia
oszczędności na cele emerytalne. Pomimo dużych turbulencji w 2020 r. w wyniku
pandemii i dużych wahań wyceny aktywów finansowych, uczestnicy PPK mogli
cieszyć się wysokimi stopami zwrotu z funduszy PPK. Średnia stopa zwrotu z
funduszy dostępnych w PPK wyniosła w 2020 r. ponad 10%. Co dowodzi, że
konstrukcja programu bardzo dobrze się sprawdziła. Druga pozytywna cecha
strategii funduszy PPK to dopasowanie strategii inwestycyjnej i ryzyka funduszy
do wieku uczestnika, dzięki temu osoby młodsze mogą pozwolić sobie na większe
ryzyko i wyższy potencjał wzrostów, a starsze osoby mogą inwestować w PPK w
bardziej bezpieczne aktywa. Kolejna cecha to system dopłat, który uatrakcyjnia
PPK jako rozwiązanie emerytalne. Oczekiwania są takie, że uczestnictwo w PPK w
najbliższych latach osiągnie 50%, ale warunkiem będzie stabilność systemu
emerytalnego.
Jacek Treumann, Członek Zarządu Esaliens TFI, przedstawił podsumowanie systemu emerytalnego o charakterze kapitałowym z perspektywy pracownika od czasu reformy przeprowadzonej za rządów Jerzego Buzka w 1999 r. Podkreślił, że ostatnie 2 lata to zmiany pod hasłem PPK, kiedy następowało budowanie i wprowadzenie rozwiązania, a także odpowiedniej infrastruktury przez instytucje zarządzające, pracodawców i organy rządowe. Dla pracowników z kolei to był czas decyzji, czy pozostać w PPK, czy się z niego wypisać i w inny sposób dbać o swoją przyszłość emerytalną. Synonimem emerytury dla większości Polaków jest ZUS i OFE. Ale system emerytalny to nie tylko ZUS, OFE czy PPK. Pracownicy do dyspozycji mają również produkty z tzw. III filaru (dobrowolnego) systemu emerytalnego, jak pracownicze programy emerytalne (PPE) czy rozwiązania indywidualne Indywidualne Konta Emerytalne (IKE) czy Indywidualne Konta Zabezpieczenia Emerytalnego (IKZE). Niemniej sposoby zabezpieczenia emerytalnego nie ograniczają się jedynie do produktów emerytalnych. Niektórzy, jak wiemy, inwestują w nieruchomości, odkładają środki w inny sposób. Jednak to, co wyróżnia formy oszczędzania na emeryturę w ramach III filaru, to różne preferencje podatkowe dla korzystających z tych rozwiązań, co dodatkowo zwiększa atrakcyjność tych rozwiązań.
Wciąż najwięcej środków Polacy zgromadzili w otwartych funduszach emerytalnych, ponad 150 mld zł, kolejne miejsce przypada pracowniczym programom emerytalnym - ok. 16 mld zł, które funkcjonują podobnie jak OFE od 1999 r. W zestawieniu poszczególnych produktów w zakresie środków dynamicznie rośnie wartość środków w PPK, gdzie na koniec 2020 r. zgromadzonych było już ok. 3 mld zł. PPE oferuje ok. 2 tys. pracodawców w Polsce, natomiast PPK posiada ok. 80 tys. pracodawców. Również dynamicznie rośnie wartość składek wpłacanych na formy dobrowolne. Średnie wartości środków zgromadzonych na 2019 r. rachunków w poszczególnych produktach to ponad 23 tys. zł w PPE, ponad 10 tys. zł na IKE i niemal 10 tys. zł w OFE. W przypadku IKE średnia wpłata w 2019 r. wynosiła 4600 zł, a w przypadku IKZE to 3700 zł, ale z kont tych aktywnie korzysta mniej niż 40% osób posiadających te konta. Polacy oszczędzają 1 bln zł na depozytach w bankach, przy ekstremalnie niskim oprocentowaniu, a jedynie 30 mld w produktach 3 filara systemu emerytalnego. Dlaczego ludzie nie oszczędzają na emeryturę? Powodują to złe skojarzenia, nie mamy także pozytywnych doświadczeń międzypokoleniowych, jak na rynkach Europy Zachodniej. Ponadto nietrafiona komunikacja reklamowa przy wprowadzaniu OFE powodują niechęć do produktów emerytalnych oraz pokutuje brak świadomości faktycznego problemu luki emerytalnej. A wyzwania przyszłego emeryta są znaczne, bo żyjemy coraz dłużej, ochrona zdrowia jest droższa, a potrzeby emerytów nie maleją.
Krzysztof Nowak, Prezes Mercer Polska przedstawił najlepsze systemy emerytalne na świecie. Generalnie ludzie na świecie nie ufają systemowi emerytalnemu, jako systemowi, który jest obarczony wieloma ryzykami. Są to tendencje uniwersalne, a nie typowo polskie. Stopa zastąpienia, czyli stosunek świadczenia emerytalnego do ostatniej pensji w 2060 r. wg zestawienia OECD „Pension at a glance” z 2019 r. dla Polski, dla obecnych 25-latków to jedynie 30%. Krzysztof Nowak przedstawił wyniki Raportu Mercer CFA Pension Index, porównującego różne systemy emerytalne na bazie 3 kryteriów: 1) adekwatności (m.in. wysokość emerytur), 2) wypłacalności systemu w długim terminie oraz 3) bezpieczeństwa systemu prawnego. W pierwszej dziesiątce systemów, spośród przebadanych 39, znajdują się właściwie wszystkie kraje skandynawskie, najlepszy system funkcjonuje w Holandii, na drugim miejscu uplasowała się Dania, a na trzecim Izrael. Podobne oceny w tym raporcie co Polska (25 miejsce w rankingu) uzyskały m.in. Austria, Hiszpania, Włochy. Wśród rekomendacji dla Polski z tego raportu są m.in. upowszechnianie dobrowolnych form oszczędzania na emeryturę (PPE, PPK, IKE, IKZE), podniesienie wieku emerytalnego, aktywizacja zawodowa osób w wieku 55+. Holenderski system (podobnie zresztą jak duński) charakteryzuje się wysokim wiekiem emerytalnym dla dzisiejszych 20-latków (dla obecnych 25-latków 71 lat w Holandii i 74 lata w Danii) i bardzo wysoki udział obowiązkowych emerytur z filara prywatnego. Dziesiąta w stawce Nowa Zelandia, posiada podobny system do polskiego PPK, ale przy wyższych składkach. W Nowej Zelandii partycypacja w takich programach wynosi ponad 80% w stosunku do ok. 30% w Polsce.
Konferencję zwieńczyła debata ekspercka poprowadzona przez dr Wojciecha Nagla, Członka Rady Nadzorczej ZUS i Przewodniczącego Rady Fundacji GPW, w której udział wzięli Robert Zapotoczny, Prezes PFR Portal PPK, Krzysztof Nowak, Prezes Mercer Polska oraz Jacek Treumann, Członek Zarządu Esaliens TFI. Wojciech Nagel stwierdził, iż potrzeba horyzontu dekady, jak w przypadku podobnych rozwiązań na innych rynkach. Wyzwaniem jest obecnie 4 faza wdrożenia PPK obejmująca małe firmy i jednostki administracji publicznej. Dyskusja ogniskowała się wokół roli rynku kapitałowego, sytuacji w FUS wobec perspektyw PPK, możliwości podniesienia uczestnictwa i roli produktów indywidualnych takich jak IKE i IKZE. Robert Zapotoczny wskazał na potrzebę czasu dla odbudowy zaufania, świadomości utraconych korzyści, aby uczestnictwo w PPK było wyższe. Do zwiększonej partycypacji przyczyniają się rotacje pracownicze, edukacja, szkolenia, ale do tego potrzeba czasu. Jacek Treumann, dla większości pracodawców w PPK wybór zarządzającego był nowym doświadczeniem, dla Esaliens najważniejsze w procesie pozyskania klienta była eksperckość i doświadczenie w zakresie produktów emerytalnych. Esaliens od samego początku partycypował w rynku produktów emerytalnych od 1999 r. Esaliens nie uczyło się projektu produktu emerytalnego od wdrażania PPK, a miało opanowane zarządzanie i administrowanie programami emerytalnymi, które od 21 lat prowadzi dla wielu pracodawców. Poziom partycypacji w programach PPK w Esaliens jest zbliżony do wartości rynkowych. Z drugiej strony wdrożenie PPK od strony technologicznej było ograniczone czasowo, w innych krajach takie projekty były bardziej rozłożone w czasie, a to było istotą wdrożenia programu u pracodawców. Z tego względu też warstwa komunikacyjna po stronie pracodawców znalazła się na drugim planie, co również miało wpływ na partycypację. Krzysztof Nowak, PPK korzysta z każdej perspektywy, którą niesie czas. Problem luki ZUS jest problemem nierozwiązywalnym, co z perspektywy PPK będzie działało na korzyść atrakcyjności uczestnictwa w PPK. Ludzie będą się przekonywali na twardych danych liczbowych i doświadczeniach swoich kolegów, którzy będą powiększali swoje oszczędności w PPK lub wypłacali je. Robert Zapotoczny, PPK to system transparentny, o niskich kosztach, posiadający dobre zabezpieczenia w zakresie strategii inwestowania. Rok 2021 mamy nadzieję zakończyć z aktywami PPK na poziomie 8-10 mld zł. W IKZE przewidziane jest podwyższenie limitu wpłat dla osób prowadzących działalność gospodarczą. Wciąż IKZE nie jest szeroko znanym rozwiązaniem („nieodkryty skarb”), a oferuje znaczną możliwość odliczenia kwot wpłat od dochodu. Ciekawą grupą potencjalnych klientów IKZE są emeryci lub przyszli emeryci z krótką perspektywą emerytury. Jacek Treumann, w przypadku regularnej składki emerytalnej i w projekcie PPK, który dopiero się zaczyna, nie ma znaczenia co dzieje się na rynku kapitałowym na początku, kiedy jesteśmy w fazie budowania kapitału, znaczenie zwiększa się w miarę upływu czasu w miarę zwiększania kapitału. Obecnie największe znaczenie w PPK ma system dopłat. Krzysztof Nowak, w przypadku produktów emerytalnych kluczem jest rozwijanie produktów o charakterze quasi-obowiązkowym. To też pokazuje doświadczenie z innych zagranicznych rynków. Rozwiązania dobrowolne niestety nie przynoszą oczekiwanych efektów masowych. Robert Zapotoczny, Portal PFR PPK pracuje nad stworzeniem narzędzia do podglądu wartości środków zgromadzonych w ramach PPK dla każdego uczestnika.
Niniejszy materiał ma wyłącznie charakter promocyjny, który należy traktować jako ilustrację, nie prognozę. Materiał ten nie stanowi oferty w rozumieniu Kodeksu cywilnego ani oferty publicznej w rozumieniu ustawy o ofercie publicznej i warunkach wprowadzania instrumentów finansowych do zorganizowanego systemu obrotu oraz o spółkach publicznych, doradztwa inwestycyjnego, innego rodzaju doradztwa, ani rekomendacji do zawarcia transakcji kupna lub sprzedaży jakiegokolwiek instrumentu finansowego, jak również innych informacji rekomendujących lub sugerujących strategie inwestycyjne. Esaliens TFI SA, zarządzające funduszami Esaliens, działa na podstawie decyzji z dnia 18.06.1998 r., wydanej przez Komisję Papierów Wartościowych i Giełd (obecnie Komisja Nadzoru Finansowego).